солонгос хэлний XИЧЭЭЛ №1 Солонгос цагаан толгой Хангыль үсэг

            Солонгос цагаан толгойн үсгийг 15-р зууны үед Сэ Жун Их хаан олон эрдэмтэн мэргэдийн хамт зхиож Хангыль гэж нэрлэжээ. Энэхүү цагаан толгой нь энгийн ард түмэн сурч хэрэглэхэд хялбараар зохиогдсон бөгөөд анх 17 гийгүүлэгч, 11 эгшиг үсгээс бүрдэж байсан бол одоо хэрэглэгдэж бйагаа цагаан толгой нь үнэдсэн 14 гийгүүлэгч, 10 эгшиг нийт 24 үсгээс бүтнэ. Хангыль авианы үсгээр хүний гаргаж чадах бүх л дуу авиа төдийгүй байгалийн дуу чимээг хүртэл бичиж тэмдэглэж чадах бүх л дуу авиа төдийгүй байгалийн дуу чимээг хүртэл бичиж тэмдэглэж болно.

            Хангыль үсэг нь гийгүүлэгч үсэг, эгшиг үсгээр амилан хосолж байж авиа гарах бөгөөд бүтэц нь дараахтай адил юм. / Э-эгшиг, Г – гийгүүлэгч/

Э                                 아

Гэ                                파

Гэг                              살

모음                Эгшиг

            Эгшиг үсгийн үндсэн зурлага нь ㅡ, ㅣ, ㅡ, бичих дэс дараа нь дээрээс доош, баруунаас зүүн байна.

            Эгшиг үсэг босоо ( ㅣ) зурах үед гийгүүлэгч нь эгшгийн зүүн талд байрлаж, хөндлөн ( ㅡ ) зурах үед дээд талд нь байрлана.

            Эгшгийг тэмдэглэхдээ өмнө нь ㅇ ( 이응) гийгүүлэгчийг бичих ёстой.

эгшиг	тэмдэглэгээ	Монгол дуудлага
ㅏ	아	( а )
ㅑ	야	( я )
ㅓ	어	( о )
ㅕ	여	( ё )
ㅗ	오	( у )
ㅛ	요	( юу )
ㅜ	우	( ү )
ㅠ	유	( юү )
ㅡ	으	( ы )
ㅣ	이	( и )

            Эгшигээр эхэлсэн үг уншигдахдаа шууд өөрийн эгшигийн авиагаар уншигдаж, ㅇ гийгүүлэгч өөрийн авианы үүргийг гүйцэтгэхгүй, зөвхөн эгшиг амилуулах үүрэг гүйцэтгэдэг.

자음    Гийгүүлэгч

Гийгүүлэгч	нэр	Монгол дуудлага
ㄱ	기역	Г
ㄴ	니은	Н – хэлний
ㄷ	디귿	Д
ㄹ	리을	Р
ㅁ	미음	М
ㅂ	비읍	Б
ㅅ	시읏	С
ㅇ	이응	Н – хоолойн
ㅈ	지읒	Ж
ㅊ	치읓	Ч
ㅋ	키읔	К
ㅌ	티읕	Т
ㅍ	피읖	П
ㅎ	히읗	Х

Гийгүүлэгч дараах байдлаар эгшигтэй амилдаг.

가 갸 거 겨 고 교 구 규 그 기           거리, 고가, 고기, 아기, 아가, 야구 여기

나 냐 너 녀 노 뇨 누 뉴 느 니           나, 너, 나이, 누구, 누나, 어느, 오느이

다 댜 더 뎌 도 됴 두 듀 드 디           가다, 구두, 두유, 어디, 오다, 드디어

라 랴 러 려 로 료 루 류 르 리           거리, 고려, 다리, 요리, 우리, 라디오

마 먀 머 며 모 묘 무 뮤 므 미           마무, 머리, 미리, 아마, 고구마, 어머니

바 뱌 버 벼 보 뵤 부 뷰 브 비           나비, 두부, 바다, 바보, 부모, 어부, 보리

사 셔 서 셔 소 쇼 수 슈 스 시           교수, 미소, 머스, 서로, 고사리, 수도

아 야 어 여 오 요 우 유 으 이           아이, 아우, 야유, 여우, 오이, 우유, 이유

자 쟈 저 져 조 죠 주 쥬 즈 지           모자, 바지, 부자, 저기, 조사, 하버지

차 챠 처 쳐 초 쵸 추 츄 츠 치           차비, 주차, 추수, 치마, 치즈, 우자차

카 캬 커 켜 코 쿄 쿠 큐 크 키           키, 켜다, 쿠키, 크다, 커지다, 코코아

타 탸 터 텨 토 툐 투 튜 트 티           버터, 타다, 타조, 투고, 투수, 도토리

파 퍄 퍼 펴 포 표 푸 퓨 프 피           표, 커피, 파리, 포도, 피리, 스포츠, 피

하 햐 허 혀 호 효 후 휴 흐 히           하나, 하루, 허리, 호수, 휴가, 휴지, 혀

            Үгийн эхэнд орсон ㄱ, ㄷ ㅂ энэ 3 гийгүүлэгч нь дуудагдахдаа бага зэрэг хатуурч ㅋ, ㅌ, ㅍ гийгүүлэгчийн авиа шиг дудагдах болно. Бусад тохиолдолд өөрийн үндсэн авиагаар дуудагдана.

            Жишээ нь: үгийн эхэнд 고추 ( күчү), 두루미 ( түрүми), 바지( пажи)

            Үгийн дунд  야구( ягү ), 지도( жиду ), 아버지( абожи ) гэх мэт дуудагдана.

           ㅅ үсгийн араас ㅣэгшиг орсон тохиолдолд  ㅅ үсэг монгол хэлний ( ш ) үсгийн авиа шиг болж ( ши ) гэж дуудагддаг. ㅑ, ㅕ, ㅠ, ㅛ, үсэг ㅅ  араас орсон үед ㅅ гийгүүлэгч мөн ( ш ) болж дуудагддаг.

            Жишээ нь: 시야 ( шия  )                               도시( туши)

                               시 ( ши)                           샤프( шяп )

                              

                               셔츠( шёч )                                  슈퍼( шюүпо ) г.м.

Хос эгшиг

            Өмнө дурдсан үндсэн 10 эгшиг авианаас гадна, дараахь 11 эгшиг авиа бий.

Үүнийг хос эгшиг гэж нэрлэнэ.

            Эдгээр хос эгшигүүд нь монгол дээр буусан дуудлагаас харахад хоорондоо адилхан байгаа юм шиг боловч бага зэрэг ялгаатай байдаг. Хос эгшиг нь мөн ялгаагүй ㅇ гийгүүлэгчээр амилна.

Хос эгшиг	Монгол дуудлага
ㅐ	Э
ㅔ	Э
ㅒ	Е
ㅖ	Е
ㅘ	Ува
ㅙ	Увэ
ㅚ	Уви
ㅝ	Үво
ㅞ	Үвэ
ㅟ	Үви
ㅢ	Ый

                       

           

Жишээ нь: 왜 ( увэ)               위에(үвиэ)                              시계(шиге)

                            

                               얘기 (еги)                        예(е)                            폐(пе)             г.м.

Гэхдээ ㅚ, ㅙ, ㅚ, ㅝ, ㅞ, ㅟ эдгээр хос эгшигүүдийн монгол дуудлага дээр буулгагдсан / в / авиаг тод хэлэхгүй гэдгийг анхарна уу.

Мөн ㅢ хос эгшиг нь дараах 3 янзаар дуудагддаг болно. Үүнд:

1, Хэрвээ үгийн эхэнд орсон тохиолдолд уг хос эгшиг нь өөрийн үндсэн дуудлага болох (ㅢ) буюу монгол хэлний ( ый) гэсэн дуудлагаар дуудагдана.

            Жишээ нь: 의사 (ыйса)                                 의자 ( ыйжа) г.м.

2, Хэрвээ үгийн дунд юмуу эсвэл үгийн адагт орсон тохиолдолд уг хос эгшиг (ㅣ) буюу монгол хэлний / и / дуудлагаар дуудагдана.

            Жишээ нь: 회의 ( хүвэи)                              고의로( куиру) г.м.

3, Хэрвээ уг хос эгшиг харьяалахын тийн ялгалын үүргийг гүйцэтгэж байвал ( ㅢ )  буюу монгол хэлний (ый) дуудлагаар дуудагдана.

            Жишээ нь: 어머니의 ( омониый)                            나의 ( наый) г.м.